İNEK SÜTÜ ALERJİSİ NEDİR?

İNEK SÜTÜ ALERJİSİ

   Besin alerjisi genellikle çocukluk çağında alerjinin ilk ortaya çıkış şeklidir. Besin alerjileri besinlere karşı istenmeyen immün (bağışıklık) yanıttır. Besin alerjileri ciddi ve hayatı tehdit eden reaksiyonlara yol açabilmektedir. Görülme sıklığı giderek artmaktadır. Çocuklarda en sık alerjen olan besinler; süt, yumurta, fındık, fıstık ve susamdır. İnek sütü, diyete  ilk  giren  yabancı  protein  olup infantil (bebek) ve erken çocukluk döneminde %2-3 oranı ile en sık görülen ve en  erken bulgu veren besin alerjisidir. İnek sütü alerjisi, hem sorunun yaşandığı dönemde hem de çözüm aşamasında bebeğin beslenmesini ve  gelişimini  önemli  ölçüde  etkilemektedir.  Bu nedenle sorunun tanınması kadar, doğru çözüm yaklaşımlarının  bulunması  da  yaşamsal  öneme  sahiptir .

TANISI

Çocuklarda çok farklı klinik tablolara neden olur ve tanı koydurucu bir bulgusu yoktur. Akut reaksiyonlar alerjenin alımını takiben genellikle dakikalar-iki saat içerisinde ortaya çıkar ve çoğunlukla IgE (bir çeşit antikor) kaynaklıdır, geç reaksiyonlar ise alerjenin alımını takiben 48 saat hatta bir hafta içerisinde ortaya çıkar ve non-IgE kaynaklı ya da mikst (karma) tipte olan reaksiyonlardır. Altta yatan diğer nedenleri ve alerjinin şiddetini değerlendirmek için öykü ve fizik muayene gereklidir. Tanıda altın standart oral gıda yükleme testleridir.

Prik Yöntemi İle Besinlerle Deri Testi: Besin  alerjisinde önemli bir tanısal testtir. Pozitif deri testinin hastada besin alerjisi olduğunu  gösterme  olasılığı  %50’den  az  iken,  negatif  besin testinin besin alerjisi olmadığını gösterme olasılığı %95’dir.

GÖRÜLME SIKLIĞI

   Besin alerjisi, besinlere karşı immün(bağışıklık) sistemin anormal ve aşırı yanıtı sonucu ortaya çıkmakta ve gelişmiş ülkelerde halk sağlığı sorunu olmaya başlamaktadır. Besin alerjisi sıklığı yaş ve diyetle ilişkilidir. Hayatın ilk yıllarında daha fazladır. Çocuklarda besin alerjisi sıklığı giderek artmaktadır. Hastalık önleme ve kontrol merkezi (CDC) 1997-2007 yılları arasında çocuklarda besin alerjisinin %18 oranında arttığını  ve  çocukların  %3.9’unu etkilediğini  bildirmiştir. Amerika Birleşik Devletlerinde ve İngiltere’de besin alerjileri tüm populasyonda %3.5-4 oranında, 5 yaş altında %6-8 oranında ve  erişkinlerde  %3’ün  altında  görülmektedir.

  Ülkemizde besin alerjisi prevalansı (yaygınlık oranı) konusunda net veri yoktur.Fakat ülkemizden yapılan bir çalışmada yumurta (%57,8), inek sütü (%55,9), fındık (%21,9), fıstık (%11,7), ceviz (%7,6), mercimek (%7,0), buğday (%5,7) ve et (%5,7) çocukluk çağında en sık rastlanan gıda alerjenleri olarak bildirilmiştir.

SEBEBİ

   Gastrointestinal sistemin alınan besinlere karşı engelleri vardır. Gastrik  asid  ve  pepsin,  pankreatik  ve  intestinal  enzimler, muküs,  peristaltizm,  bağırsak  epitelinin  bütünlüğü  besin alerjenlerine karşı mekanik engellerdir. Bunun yanı sıra lenfoid doku, sekretuar IgA, CD8+ T hücreleri, makrofajların supressör aktiviteleri  immünolojik  engellerdir.  Bu  bariyerin  gelişmemesi veya immaturitesi(olgunlaşmamış) besin ile oluşan reaksiyonları artırır.

     İnek sütü protein alerjisi bir veya daha fazla süt proteinine karşı oluşan immünolojik reaksiyondur. Kazeinlerin ve β-laktoglobulinin inek sütü alerjisinde major alerjenler olduğu düşünülmektedir. İnek,  keçi  ve  koyun  sütlerindeki α-kazein yapıları arasında çok küçük yapısal farklılıklar olması nedeniyle spesifik sensitizasyondan(özgül duyarlılaşma) çok inek sütü, keçi ve koyun sütleri arasında çapraz reaksiyon gözlenmektedir. Keçi sütündeki proteinlerin büyük  bir  kısmını  kazeinler  oluşturmaktadır  fakat bazı  keçilerin  sütlerindeki  kazein  içeriğinin  düşük  olması keçi sütüne karşı oluşan alerjinin daha düşük olmasını açıklayabilir.

SEMPTOMLAR

  Semptomlar,  genellikle  ilk  2  yaş  içinde ( 6-12 ay) ek  gıdaların  diyete girmesi ile görülmeye başlar. Klinik bulgular değişik  spektrumda(çeşitlilikte) olabilir.  En  fazla  etkilenen  sistemler;  cilt  (ürtiker,  anjioödem, egzema),  gastrointestinal  sistem  (kusma,  karın  ağrısı,  kramp, ishal) ve solunum sistemi (rinit, astım, stridor)’dir. Ayrıca büyümenin duraklamasının nedenlerinden biri de inek sütü alerjisi olarak gösterilebilir. IgE’ye bağlı gelişen besin aşırı duyarlılığı sıklıkla besin alındıktan sonra ilk 20 dakikada ya da 1-2 saat içinde ortaya çıkar.

ASTIM İLE İLİŞKİSİ

  Çeşitli epidemiyolojik çalışmalar gıda alerjisi olan çocuklarda astım, astımlı çocuklarda ise gıda alerjilerinin daha sık olarak görüldüğünü göstermiştir..Gıda alerjisi ve astım birlikteliği olan hastalar, mutlaka çok yakından izlenmeli, artmış riskler açısından aileler bilgilendirilmeli ve eğitilmeli, astımları tedavi edilmeli, kontrol altına alınmalıdır.

İNFANTİL KOLİK İLE İLİŞKİSİ

     İnfantil  kolik,  iyi  gelişen  sağlıklı bebeklerde,  daha  çok  akşam  saatlerinde görülen, ataklar halinde ortaya çıkan, etyolojisi(nedeni) tam olarak aydınlatılamamış, bacaklarını karına çekme,  yumruklarını  sıkma,  karında  sertleşme, gaz  çıkarma  ile  birlikte  olan,  tüm  çabalara karşın  durdurulması  zor,  aşırı  ağlama  ile karakterize bir sendromdur. İnfantil  kolik sebeplerinden biri inek  sütü  alerjisi olduğu,  bunun  peristaltizmi (itici kasılma) arttırarak  sancıya neden olduğu şeklinde söylense de destekleyici bir  veri  elde  edilememiştir. Alerjinin kolikte önemli bir rolü olsaydı beraberinde  egzama,  astım  gibi  başka  alerji bulgularının  da  hem  bebekte,  hem  de  ailede olması  gerektiğini,  ancak  böyle  bir  bilginin olmadığını  savunan  çalışmalar  da bulunmaktadır.

ÇÖZÜM

    Halen sorumlu besinin diyetten çıkarılması, eğitim ve ani reaksiyonlar için uygun tedavinin planlanması temel tedavi yaklaşımlarıdır.

   İnek sütüne toleransın geliştiği bu sürede bebeğin gelişme çağında olduğu göz önüne alınarak beslenme programında süt  ve  süt  ürünlerinin  yerine  geçecek  alternatiflere ihtiyaç duyulmaktadır . Bu sağlanmazsa büyüme ve gelişme bozuklukları ortaya çıkar. Üstünde en çok durulan konu inek sütünün yerine kolay bulunabilen ve kullanılabilen bir seçenek bulmaktır. Çeşitli alternatifler arasında  keçi  sütü  son  yıllarda  giderek  artan  popülerlik kazanmıştır. İnek  sütü  alerjisi  olan  çocuklarda  keçi  sütünün kullanılıp kullanılmayacağına yönelik  pek çok araştırma yapılmıştır. Ancak sıklıkla inek sütü ile çapraz reaksiyon  oluşturan  keçi  sütü  iyi  bir  alternatif  değildir.

   Süt alerjisi olan bebeklere uzun süre anne  sütü  verilmesi  önemlidir.  Mama  olarak  amino  asit  bazlı mamalar  ve  tam  hidrolize  mamalar  kullanılabilir.  Yarı  hidrolize mamalar  bu  hastalar  için  uygun  değildir.  Bunun  dışında  soya bazlı  mamalar  6  aydan  büyük  bebekler  için  alternatif  olabilir. Ancak soya alerjisi ve soyanın inek sütü ile çapraz reaksiyon riskleri vardır. Bazı  çalışmalarda  soya proteinininde  en  az  inek  sütü  proteinleri  kadar alerjen  olabildiği  ve  soya  bazlı  formula kullanan  bebeklerde  alerji  bulgularının  ortaya çıktığını göstermiştir.İnek  sütü  alerjisi  düşünülen  veya  soya bazlı  mama  ile  beslenmesine  rağmen  gaitada kan  ve  diğer  alerji  bulguları  olan  bebeklerde whey  veya  kazein  proteini  hidrolize  formula kullanımı diğer formulalara (mama) göre pahalı olan bir tedavi  yöntemidir.

İnek sütü alerjisi 1 yaşın sonunda %50, 2 yaşta %70, 3 yaşta %85 oranında düzelir.

Diyetisyen ESENGÜL IŞIK

              KAYNAKLAR

1. İnek Sütü Allerjisi.Suna ASİLSOY; Çocuk İmmünolojisi ve Allerji Hastalıkları BD, Turkiye Klinikleri J Pediatr Sci, 2014

2. İnek Sütü, Yumurta ve Et Allerjisi. Yaşar TOPAL, Can Naci KOCABAŞ;Turkiye Klinikleri J Immun Allergy-Special Topics, 2013

3. Çocukluk Çağında Astım ve Gıda Alerjileri.Arzu Babayiğit Hocaoğlu; J Curr Pediatr, 2014

4. Büyümenin İzlenmesi Ve Büyüme Duraklaması.O. Tolga İNCE, Meda KONDOLOT, S. Songül YALÇIN;Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 2011

5.Besin Allerjisi.Emine Dibek MISIRLIOĞLU, İlknur BOSTANCI;Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 2011

6. İnfantil Kolik: Etyoloji ve Tedavi Seçenekleri. Hilal ALAGÖZ;Çağdaş Tıp Dergisi, 2013

7. Keçi Sütü İnek Sütüne Alternatif Olabilir Mi? .Canan Şule ÜNSAL, İlker GÜNAY, Hikmet Tekin NACAROĞLU, Demet CAN; İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hast. Dergisi,2013